Fjöldi verbúða og nausta hefur sennilega verið ofan við Syðstubæjarvarir og Hafnarvík á öldum áður en allar minjar af því tagi eru nú horfnar enda hefur þorpið í Hrísey byggst upp á því svæði. Þó er ein tóft, allmikil og fornleg, þar sem heitir Búðartangi austantil við Syðstubæjarvarir, sem gæti verið leifar af verbúð.
Tvær verbúðatóftir eru á háum sjávarbakka skammt sunnan við bæjarstæði Hvatastaða og eru þær að hverfa fyrir landbroti. Þar hefur fundist krítarpípubrot sem bendir til að frá þessum stað hafi verið róið á 18. öld eða fyrri hluta 19. aldar. Búðarbás er skráð heiti vestan á Hrísey, yst í Syðstabæjarlandi sunnan við Merkisvík, en í einni örnefnaskrá er hann kallaður Bárðarbás og er því óvíst að nafnið bendi til útgerðar. Engar mannvirkjaleifar eru sýnilegar þar.
Á sjávarbökkunum neðan við Ystabæ eru tóftir á tveimur stöðum, á Slögubjargi og þar sme heitir Búðir á Lendingarbjargi, og voru lendingar norðan og sunnan við báða þessa staði. Þessar tóftir eru svo nálægt bæ að þær geta vel hafa verið skepnuhús af einhverju tagi en líklegra er þó að þær tengist útgerð. Krossatóftir heita talsverðar mannvirkjaleifar utarlega í Ystabæjarlandiog fylgir sú sögn að bændur á Krossum á Árskógsströnd hafi þar haft aðstöðu til útgerðar. Má það vel vera þó byggingaleifarnar minni frekar á sel eða smákot. Einkennilega mörg Krossa- örnefni eru í Hrísey því Krossamannavör heitir milli Stekkjarnefs og Duggarakletts syðst á eyjunni en aðrar bújarðir á meginlandinu hafa ekki skilið eftir nöfn í eyjunni.
Ey-050: 11 Krossatóft 2 tóftir + garður
66°01.467 N
18°25.044 V
„Utan við Selvíkurnef [010] er Ólafsflúð og þar uppi á bakkanum er svonefnd Krossatóft. Lítil sjást þar merki um mannaverk, en þó vottar fyrir tóftaleifum.“ segir í örnefnalýsingu. Krossatóft er á höfðanum utan við Selvík/Syðri Krossatóftarvík og gengur hann nærri jafnlangt út og (Syðra) Selvíkurnef en á milli er minni höfði (Ytra Selvíkurnef) sem skiptir víkinni í tvennt.
Grasmói á klettahöfða og hefur mikið brotið af honum og er hluti rústasvæðisins horfinn. Allgóð lending, en opin fyrir norðanátt, er norðanundir höfðanum sem tóftirnar eru á og hefur ekki verið bratt að draga bát upp þar (t.d. m.v. Ystabæjarlendingar) en ekki hallalaust þó og nokkuð langt.
Vestari hluti rústasvæðisins er horfinn vegna landbrots en nú sést þar bogadreginn garður sem myndað hefur austurhlið í allstóru gerði og eru 23 m frá rofbakkanum og að garðinum þar sem hann gengur lengst í austur. Innan við hann eru tvær tóftir, sú syðri er laus frá á 1,3 m háum rústahól, hún er með tvö hólf heldur ógreinileg. Norðar er önnur tvíhólfa tóft, lægri en veggir greinilegri. Á milli er einskonar kví utan í garðinum. Sú skýring er á nafninu að menn frá Krossi á Árskógsströnd hafi haft verbúð á þessum stað til að stytta róðurinn á miðin.
Hættumat: hætta Heimildir: Ö-Árs, 39
Ey-050: 18 2 tóftir
66°00.705 N
18°24.369 V
Á höfðanum norðan við Heimavík, norðvestur af Ystabæ og í hvarfi frá honum eru tvær tóftir, önnur fremst á höfðanum norðarlega, hin 20 m norðaustar undir brekkurótum.Á höfða sem er grasi gróinn að ofan, en með þverhníptum klettum í sjó fram.
Austur af er brött brekka, grasi gróin að mestu.
Norðurveggurinn í tóftinni á höfðanum er grjóthlaðinn og gæti hún hafa verið hjallur. Sunnan við hana eru misjöfnur sem sennilega eru eldri tóftir og hafa þar verið a.m.k. tvö hólf til.
Hættumat: engin hætta
Heimildir:
Ey-051: 4 Syðstabæjarvarir heimild lending
65°58.636 N
18°22.062 V
1712: „Heimræði er hjer og lendíngar margar sæmilegar og skipsuppsátur góð og brúkast til skiftis eftir veðurstöðu. Eitt skip heimabóndans gengur hjer nú, en so mörg mega ganga sem hann fær við komið.“ segir í jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalín.
Syðstabæjarvarir ná frá Búðartanga (sbr. 005) og vestur að sandeyrinni þar sem nú er höfnin. Varirnar hafa verið á um 300 m breiðri strandlengju. Þær voru í allbrattri (25-30°) stórhnullungafjöru en hinsvegar er aðgrunnt þar.
Grjóti mun hafa verið rutt til, til að mynda rásir þar sem bátarnir voru dregnir upp. Margar bryggjur voru á Vörunum á fyrri hluta 20. aldar en allar eru þær horfnar nú. Syðstabæjartúnið hefur náð niður að Vörunum vestanverðum. Um 5 m austar en beint niður af tóftinni 005, um 30 m austur af steyptu húsi í fjörunni og um 20 m vestur af Búðartanga er svartur steinn í flæðarmálinu og á hann norðanverðan er höggvinn stafur.
Einng var lent í Hafnarvík sem er austan við Búðartanga, milli hans og Stekkjarnefs. Hafnarvík er þrengri en Varirnar en þar er sennilega betra skjól. Þar ganga klettar í sjó fram en á milli þeirra eru hnullungafjörur þar sem hægt hefur verið að lenda en allsstaðar er fremur bratt að fara upp á bakkann. Ýmiskonar minjar eru uppi á bakkanum milli húsanna, kálgarðar, þurrkreitir og sjóhússtæði. Einnig eru þar öskuhaugar sem brim brýtur af en allar þessar minjar tengjast þorpinu og þróun þess á 20. öld.
Hættumat:
Heimildir: JÁM X, 99
Ey-051: 5 Búðartangi tóft verbúð
65°58.670 N
18°22.162 V
1712: „Verbúðir hafa hjer verið 4, 3 af þeim standa enn, og bygði ábúandi þær af rekanum á sinn kost og leigði þær síðan sjófólkinu, hvörja fyrir 5 álnir, eftir sem heyrst hefur.“ segir í jarðabók Árna Magnúsonar og Páls Vídalín. Verbúðir hafa að líkindum verið víða ofan við Syðstubæjarvarir og Hafnarvík á mismunandi tímum en aðeins ein tóft er nú eftir sem gæti verið verbúð. Hún er uppi á bakkanum, skammt vestan við Búðartanga og austarlega við Varirnar. Hún er um 30 m sunnan við veginn austur í Hafnarvík og 15 m norðaustan við steypt hús sem stendur eitt alveg niðri í fjórunni austarlega í Vörunum. Á grasi grónum bakka, um 2 m ofan við sjávarmál og um 20 m norðan við fjörumálið.
Tóftin er mjög há að utan, einkum að suðvestan. Hún hefur sennilega verið tvískipt og eru dyr á suðurgafli – að sjó. Brynjólfur Jóhannesson benti Þorsteini Þorsteinssyn i á þessa tóft og hafði sagt að hún myndi vera merkileg. Sjóhús stóðu áður frammi á bakkanum milli tóftarinnar og sjávarmáls og sjást grunnar þeirra næst Búðartanga. Þau gætu verið reist á eldri sjó- eða verbúaðleifum.
Hættumat: hætta Heimildir: JÁM X, 99
